di chúc miệng

Câu hỏi: Kính chào Luật sư, tôi xin trình bày vụ việc cụ thể như sau: Tháng 6/2021 ông nội tôi có lập di chúc là để lại cho tôi một mảnh vườn cạnh nhà. Mảnh vườn này là bố của ông nội tặng cho ông.

Đến ngày 22/9/2021 thì ông nội tôi lập một bản di chúc khác là để lại cho tôi một số tiền là 1.000.000.000 đồng. Cả hai bản di chúc đều viết tay, không có công chứng, chứng thực.

Xin hỏi Luật sư, vậy trong hai bản di chúc này, bản di chúc nào mới là hợp lệ?

Trả lời: Chào bạn! Cảm ơn bạn đã tin tưởng và gửi câu hỏi tới Công ty Luật TNHH Hồng Bách và Cộng sự. Để có thể đưa ra câu trả lời chính xác nhất cho thắc mắc của bạn, Luật Hồng Bách có ý kiến tư vấn như sau:

Theo Bộ luật dân sự 2015 thì di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Như vậy nội dung di chúc thể hiện mục đích dịch chuyển di sản của người chết cho người còn sống và di chúc chỉ có hiệu lực khi người lập di chúc chết. Tức là người để lại tài sản đã chết thì người được hưởng di sản theo di chúc mới có quyền định đoạt, sở hữu, sử dụng về tài sản này hợp pháp. Một di chúc được coi là hợp pháp khi thỏa mãn các điều kiện chung sau: Trong lúc lập di chúc người lập di chúc minh mẫn, tỉnh táo, sáng suốt, không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép; nội dung của di chúc không trái đạo đức xã hội, không vi phạm điều cấm của luật, hình thức không trái với quy định của pháp luật. 

Bộ Luật dân sự không quy định một người được phép lập lập bao nhiêu di chúc và cũng không quy định tài sản một người chỉ được lập vào một di chúc. Chỉ cần di chúc định đoạt tài sản đó là di chúc cuối cùng và đảm bảo điều kiện có hiệu lực của di chúc thì được coi là hợp pháp. 
Ngoài những điều kiện chung trên, di chúc cần phải thỏa mãn điều kiện về mặt hình thức, nội dung. Cụ thể:
Về mặt hình thức của di chúc:

Hình thức của di chúc là phương thức biểu hiện ý chí của người lập di chúc, là căn cứ pháp lí làm phát sinh quan hệ thừa kế theo di chúc và là chứng cứ bảo vệ quyền lợi cho người được chỉ định trong di chúc. Do đó di chúc phải được lập dưới một hình thức nhất định. Có hai loại hình thức di chúc là hình thức di chúc bằng văn bản và hình thức di chúc miệng.

Di chúc bằng văn bản được quy định tại điều 628 Bộ luật dân sự 2015 bao gồm:

- Di chúc bằng văn bản không có người làm chứng.

- Di chúc bằng văn bản có người làm chứng.

- Di chúc bằng văn bản có công chứng.

- Di chúc bằng văn bản có chứng thực.

Trường hợp bạn đưa ra là di chúc viết bằng tay, không có công chứng, chứng thực thì phải thỏa mãn các điều kiện chung kể trên quy định tại khoản 1, 4 điều 630 Bộ luật dân sự 2015. Tại điều 633 Bộ luật dân sự 2015 quy định về di chúc bằng văn bản không có người làm chứng theo đó người lập di chúc phải tự viết và ký vào bản di chúc. Việc lập di chúc bằng văn bản không có người làm chứng phải tuân theo quy định về nội dung của di chúc dưới dây.

Về mặt nội dung của di chúc: 

Di chúc hợp pháp phải có đầy đủ các nội dung quy định tại điều 631 Bộ luật dân sự 2015, cụ thể:

“1. Di chúc gồm các nội dung chủ yếu sau:

a) Ngày, tháng, năm lập di chúc;

b) Họ, tên và nơi cư trú của người lập di chúc;

c) Họ, tên người, cơ quan, tổ chức được hưởng di sản;

d) Di sản để lại và nơi có di sản.

2. Ngoài các nội dung quy định tại khoản 1 Điều này, di chúc có thể có các nội dung khác.

3. Di chúc không được viết tắt hoặc viết bằng ký hiệu, nếu di chúc gồm nhiều trang thì mỗi trang phải được ghi số thứ tự và có chữ ký hoặc điểm chỉ của người lập di chúc.

Trường hợp di chúc có sự tẩy xóa, sửa chữa thì người tự viết di chúc hoặc người làm chứng di chúc phải ký tên bên cạnh chỗ tẩy xóa, sửa chữa.”
Trường hợp của bạn là ông nội có hai bản di chúc, một bản lập vào tháng 6/2021 có nội dung để lại cho bạn một mảnh vườn và bản di chúc lập ngày 22/09/2021 có nội dung để lại cho bạn số tiền là 1.000.000.000 đồng. Hai bản di chúc này có nội dung khác nhau nhằm định đoạt các tài sản khác nhau nên theo quy định của pháp luật cả hai bản di chúc đều có hiệu lực nếu thỏa mãn các điều kiện chung, điều kiện về mặt nội dung, hình thức nêu trên. Do đó bạn được hưởng phần thừa kế gồm một mảnh vườn và 1.000.000.000 đồng.  

Trên đây là toàn bộ nội dung tư vấn của Luật sư liên quan đến vấn đề pháp lý bạn đang vướng mắc, nếu còn những nội dung chưa rõ thì bạn có thể phản hồi cho chúng tôi qua địa chỉ:

Công ty Luật TNHH Hồng Bách và Cộng sự
Địa chỉ: Số 85 Nguyễn Chí Thanh, phường Láng Hạ quận Đống Đa, Hà Nội
Điện thoại: 024.6299.6666; Fax: 024.62.55.88.66
Web: hongbach.vn; Email: bach@hongbach.vn

Câu hỏi: Kính chào luật sư. Tôi có nội dung vướng mắc pháp lý như sau, mong luật sư tư vấn giải đáp cho tôi.

Trước khi mất, cha tôi có bảo cho chị gái tôi 1 mảnh đất. Nay cha tôi mất rồi, chị gái đến đòi thửa đất trong khi đó thửa đất này hiện do tôi và mẹ đang sử dụng. Vậy, luật sư cho tôi hỏi cha tôi căn dặn chị tôi như vậy có giá trị pháp lý hay không? Vấn đề của tôi phải giải quyết như thế nào? Xin cảm ơn luật sư.

Trả lời: Chào bạn! Cảm ơn bạn đã tin tưởng và gửi câu hỏi tới Công ty Luật TNHH Hồng Bách và Cộng sự. Để có thể đưa ra câu trả lời chính xác nhất cho thắc mắc của bạn, Luật Hồng Bách có ý kiến tư vấn như sau:

Đầu tiên, cần xác định thửa đất mà bố bạn nói cho chị gái sau khi qua đời là tài sản riêng hay tài sản chung của bố mẹ bạn. Việc xác định thửa đất là tài sản chung hay tài sản riêng cần dựa vào Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất (Sổ đỏ) ghi tên của ai hoặc các giấy tờ mua bán khác nếu có.

Thông qua việc xác định thửa đất là tài sản chung hay tài sản riêng thì sẽ xác định phạm vi quyền của bố bạn đối với thửa đất. Nếu là tài sản chung thì bố bạn không có quyền định đoạt toàn bộ thửa đất cho chị gái bạn sau khi qua đời được.

Vấn đề thứ hai trong vụ việc của bạn cần quan tâm là việc cha bạn có di chúc lại cho chị gái thông qua việc nói miệng có hợp pháp hay không?

Tại khoản 1 điều 629 Bộ luật dân sự 2015 có quy định về việc một người trong tình trạng tính mạng bị đe doạ không thể lập di chúc bằng văn bản thì có thể lập di chúc miệng. Đối chiếu quy định nêu trên thì chúng tôi nhận thấy cha bạn đang xác lập một di chúc dưới hình thức bằng miệng cho chị gái bạn được quyền sử dụng đất sau khi cha bạn qua đời.

Như vậy, từ quy định nêu trên thì bạn cần xác định khi cha bạn định đoạt thửa đất cho chị gái thì tình trạng của cha bạn lúc đó thế nào, có minh mẫn tỉnh táo hay không có thể xác lập được các văn bản thể hiện ý chí của mình hay không? (Xác định  các điều kiện có hiệu lực của di chúc).

Ngoài ra, về hình thức của di chúc miệng phải đáp ứng một số quy định tại khoản 5 điều 630 Bộ luật dân sự. Cụ thể:

+ Cha bạn phải thể hiện ý chí của mình ít nhất trước 2 người làm chứng và những người làm chứng này không có quyền, lợi ích liên quan đến di sản thừa kế của cha bạn để lại;

+ Người làm chứng phải ghi chép ý nguyện của cha bạn lại và những người làm chứng này cùng ký tên và điểm chỉ vào nội dung ghi chép các ý nguyện này của cha bạn;

+ Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng;

Mặt khác, theo quy định tại khoản 1 điều 644 Bộ luật dân sự 2015 thì mẹ bạn được xác định người thừa kế không phụ thuộc vào di chúc của cha bạn để lại. Cụ thể, điều luật có quy định như sau:

1. Những người sau đây vẫn được hưởng phần di sản bằng hai phần ba suất của một người thừa kế theo pháp luật nếu di sản được chia theo pháp luật, trong trường hợp họ không được người lập di chúc cho hưởng di sản hoặc chỉ cho hưởng phần di sản ít hơn hai phần ba suất đó:

a) Con chưa thành niên, cha, mẹ, vợ, chồng;

b) Con thành niên mà không có khả năng lao động.

Do đó, trong trường hợp này, chúng tôi nhận thấy mẹ bạn vẫn có quyền được hưởng một phần di sản thừa kế của cha bạn chết để lại mà không phụ thuộc vào ý chí của cha bạn đã định đoạt di sản thừa kế cho chị gái của bạn. 

Như vậy, đối chiếu các quy định của pháp luật thì chúng tôi nhận thấy việc cha bạn có ý nguyện bằng miệng để lại thửa đất cho chị gái bạn sau khi qua đời là chưa phù hợp với các quy định của pháp luật.

Do đó, chị gái bạn không có quyền yêu cầu mẹ bạn và bạn bàn giao thửa đất cho mình sử dụng. Nếu các bên không thống nhất hoà giải được với nhau về vụ việc thì một trong các bên có quyền khởi kiện phía bên kia tại Toà án có thẩm quyền để giải quyết vụ việc liên quan đến việc thừa kế thửa đất của cha bạn chết để lại.

Trên đây là toàn bộ nội dung tư vấn của Công ty chúng tôi liên quan đến vấn đề pháp lý bạn đang vướng mắc, nếu còn những vấn đề chưa rõ thì bạn có thể phản hồi cho chúng tôi qua địa chỉ: 

Công ty Luật TNHH Hồng Bách và Cộng sự 
Trụ sở: Phòng 403 tầng, số 85 Nguyễn Chí Thanh, phường Láng Hạ quận Đống Đa, thành phố Hà Nội
Điện thoại: 024.6299.6666;  Fax: 024.62.55.88.66
Web: hongbach.vn;  Email: bach@hongbach.vn