Vụ án đầu tiên về tham nhũng được đăng công khai trên báo chí
Lịch sử còn ghi lại, ngày 5/9/1950 tại thị xã Thái Nguyên - Thủ đô kháng chiến, Tòa án binh Tối cao đã mở phiên tòa đặc biệt, xét xử vụ án đặc biệt. Ba bị cáo bị đưa ra xét xử vì can tội “biển thủ công quỹ, nhận hối lộ, phá hoại công cuộc kháng chiến”, trong đó có nguyên Đại tá, Cục trưởng Cục Quân nhu Trần Dụ Châu.
Vụ án được phát hiện từ bức thư của đồng chí Đoàn Phú Tứ - đại biểu Quốc hội khóa 1 gửi lên Hồ Chủ tịch trong đó viết: “Gần đây, Đại tá Cục trưởng Cục Quân nhu Trần Dụ Châu đã gây nhiều dư luận bất bình trong anh em quân đội. Châu đã dùng quyền lực “ban phát” ăn mặc nên Châu đã giở trò ăn cắp (công quỹ), cứ mỗi cái màn cấp cho bộ đội Châu ăn bớt 2 tấc vải xô, nên cứ ngồi lên là đầu chạm đình màn. Còn áo trấn thủ, Châu ăn cắp bông lót rồi độn bao tải vào, nhiều người biết đấy nhưng không dám ho he. Cháu và 1 đoàn nhà văn đi thăm bộ đội vừa đi chiến đấu trở về, cháu đã khóc nấc lên khi thấy thương binh thiếu thuốc men, bông băng, hầu hết chiến sỹ đều rách rưới, võ vàng (vì) đói rét, chỉ còn mắt với răng mà mùa đông rét buốt ở chiến khu lạnh lắm, lạnh tới mức nước đóng băng. Cháu được Trần Dụ Châu mời dự tiệc cưới của cán bộ dưới quyền tổ chức ngay ở chiến khu”.
Trên những dãy bàn dài tít tắp (bày tiệc cưới) xếp kín chim quay, gà tần, vây bóng, giò chả, nấm hương, thịt bò thui, rượu tây, cốc thủy tinh sáng choang, thuốc lá thơm hảo hạng, hoa Ngọc Hà dưới Hà Nội cũng kịp đưa lên, ban nhạc “Cảnh Thân” được mời từ Khu Ba lên tấu nhạc réo rắt, Trần Dụ Châu mặc quân phục Đại tá cưỡi ngựa hồng, súng lục “côn bát” đến dự và ngạo mạn, mời nhà thơ Đoàn Phú Tứ đọc thơ mừng hôn lễ.
Ông Đoàn Phú Tứ bất bình trước sự việc đã đọc 2 câu thơ: "Bữa tiệc cưới của chúng ta sắp chén đẫy hôm nay/Được dọn bằng xương máu của các chiến sỹ.” Sau khi nhà thơ vừa dứt lời, một vệ sĩ của Châu đã tát vào mặt ông, quát to: “Nói láo”. Nhà thơ bỏ ra ngoài và viết thư tố cáo lên Bác Hồ.
Hồ Chủ tịch đã trao bức thư của nhà thơ cho Thiếu tướng Trần Tử Bình đang là Phó Bí thư Quân ủy Trung ương, Phó Tổng Thanh tra Quân đội. Người nói: “Đây là bức thư của một nhà thơ gửi cho Bác, Bác đã đọc kỹ lá thư và rất đau lòng”, rồi Bác giao cho Thiếu tướng chỉ đạo điều tra làm rõ vụ việc để xử lý.
Công tác thanh tra vụ tiêu cực ở Cục Quân nhu được tiến hành khẩn trương, thu thập đủ tài liệu chứng cứ từ Khu Bốn trở ra, Khu Ba gửi lên. Trần Dụ Châu hiện nguyên hình là một tên gian hùng, trác táng, phản bội lại lòng tin của Đảng, của Bác, quân đội và nhân dân.
Trần Dụ Châu đã bị Tòa án binh Tối cao phạt án “tử hình”, đồng thời bị tước quân hàm Đại tá theo công lệnh của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. 2 đồng bọn của Châu, mỗi tên bị phạt án tù 10 năm.
Báo Cứu quốc ngày 27/5/1950 đã đăng bài xã luận viết về vụ án này một cách công khai để nhân dân biết mặc dù có người e ngại nếu công khai vụ án sẽ làm cho dân chúng chê trách, kẻ địch lợi dụng để phản tuyên truyền, lợi ít, hại nhiều.
Báo chí hiện đại tiếp tục góp phần quan trọng trong PCTN
Từ vụ án này có thể khẳng định vai trò của báo chí trong cuộc đấu tranh PCTN đã được khẳng định từ rất sớm và còn nguyên giá trị cho tới ngày hôm nay. Nó cũng khẳng định, khi toàn dân còn đang dốc lòng cho cuộc kháng chiến cứu quốc, khi Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa còn non trẻ, Đảng, Nhà nước ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đặc biệt quan tâm đến công tác đấu tranh, PCTN trong bộ máy chính quyền. Công tác đấu tranh PCTN cũng được quán triệt và triển khai quyết liệt cả trong lực lượng vũ trang lẫn các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Điều đặc biệt là trong những năm gần đây, nhờ vào sự huy động tích cực sức mạnh của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân, công tác đấu tranh PCTN đã có nhiều khởi sắc, đạt nhiều thành tích tích cực. Nhiều vụ việc tham nhũng lớn và phức tạp đã được khởi tố, điều tra truy tố và xét xử theo đúng các quy định của Bộ luật Hình sự.
Báo cáo tại Phiên họp thứ 18 của Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN, từ năm 2013 đến nay, các cơ quan tiến hành tố tụng Trung ương và địa phương đã khởi tố, điều tra 14.300 vụ/24.410 bị can, xét xử sơ thẩm hơn 11.700 vụ/22.600 bị cáo về tham nhũng, kinh tế, chức vụ. Để đạt được những thành tựu nêu trên, không thể không kể đến vai trò của các cơ quan báo chí trong việc kịp thời phản ánh, đưa tin. Việc kịp thời phản ánh các thông tin liên quan đến công tác PCTN cũng là nhiệm vụ của Đảng, Nhà nước giao cho các cơ quan báo chí và đã được thể chế hóa tại Luật Báo chí 2016, Luật Tố cáo, Luật Phòng, chống tham nhũng…
Không để cá nhân hoặc báo chí đơn độc
Mới đây, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng trong buổi tiếp xúc cử tri tại quận Ba Đình, Hà Nội đã nhấn mạnh: “Vẫn biết đây là cuộc đấu tranh phức tạp, dai dẳng, vô cùng khó khăn trong mỗi con người, trong nội bộ mỗi cơ quan, tổ chức, liên quan đến lợi ích chằng chịt nhưng không thể không làm nếu muốn nhân tố mới thực sự có chỗ đứng, xã hội ngày càng tốt đẹp, niềm tin vào Đảng vững bền. Nhưng để cuộc chiến chống tham nhũng có thể đi đến hồi kết, nếu chỉ một cá nhân hoặc báo chí đơn độc đều không thể có kết quả”. Như vậy, Đảng và Nhà nước đã khẳng định đây là việc làm hết sức khó khăn và phức tạp động chạm đến lợi ích của nhiều cá nhân, lợi ích nhóm.
Do đó, có thể khẳng định trong quá trình tác nghiệp, các nhà báo cũng gặp không ít khó khăn, thử thách. Để các nhà báo đi sâu vào phản ánh vụ việc có dấu hiệu tham nhũng đòi hỏi các nhà báo phải có quan điểm tư tưởng lập trường rõ ràng và vững chắc. Thực tế cho thấy nhiều vụ việc trong quá trình điều tra thu thập các thông tin, nhà báo bị dụ dỗ, mua chuộc… dẫn đến việc không phản ánh, phản ánh không đúng các sự việc tiêu cực hoặc có nhà báo bị đe dọa giết nên gặp nhiều áp lực, dẫn đến công tác đấu tranh PCTN hết sức cam go và khó khăn. Tham nhũng được ví là những “con sâu gặm nhấm” đối với sự nghiệp cách mạng của Đảng và Nhà nước. Vì vậy, việc tăng cường giáo dục tư tưởng đối với những người làm báo là vấn đề đặc biệt quan trọng cấp thiết được đặt ra trong công tác PCTN. Phải làm cho các nhà báo nhận thức, hiểu rõ vai trò, nhiệm vụ của mình khi tham gia trên mặt trận có ý nghĩa sống còn đối với Đảng, Nhà nước.
Mặt khác, hiện nay cơ chế phối hợp giữa cơ quan báo chí truyền thông và các cơ quan tiến hành tố tụng còn nhiều vấn đề. Nguồn tin từ cơ quan báo chí là một trong những nguồn tin để cơ quan tiến hành tố tụng khởi tố vụ án và điều tra. Trên thực tế, quá trình tố tụng hình sự ghi nhận rất hạn chế việc cơ quan báo chí truyền thông kiến nghị khởi tố vụ việc tham nhũng có dấu hiệu hình sự tới các cơ quan tiến hành tố tụng có thẩm quyền. Do đó, cần có cơ chế phối hợp liên thông giữa các cơ quan báo chí và các cơ quan tiến hành tố tụng. Điều đó cho thấy các cơ quan có thẩm quyền cần ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về thẩm quyền và sự phối hợp của nhà báo, cơ quan báo chí với cơ quan tiến hành tố tụng trong công cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm; đặc biệt là việc đấu tranh, PCTN.
Bên cạnh đó, cần phát huy hơn nữa vai trò, tiếng nói của Hội Nhà báo Việt Nam trong việc đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp hội viên khi họ khi bị đe dọa, cản trở quyền tác nghiệp trong quá trình hành nghề. Hội Nhà báo Việt Nam cần quan tâm, hỗ trợ đời sống cá nhân của những nhà báo có hoàn cảnh khó khăn để các nhà báo vững tâm đứng trên mặt trận PCTN.
Chỉ có như vậy báo chí mới phát huy được vai trò là lực lượng tiên phong đi đầu trên mặt trận PCTN!
Luật sư Nguyễn Hồng Bách
Chủ tịch Công ty Luật Hồng Bách và Cộng sự
